Met het oog op de (toekomstige) krapte op de arbeidsmarkt wordt het steeds belangrijker te investeren in mensen en hun duurzame inzetbaarheid. Een structureel beleid voor verzuim, preventie en bevlogenheid verhoogt de veiligheid en levert ook nog eens geld op, stellen Gezond Transport en 365.
Bedrijven ontwikkelen vaak uitstekende veiligheidsprogramma’s, die veelal voorzien in alle noodzakelijke middelen om werknemers te trainen in de essentiële aspecten van veiligheid. Toch is de dalende trend in het aantal arbeidsongevallen de laatste jaren tot stilstand gekomen. Datzelfde geldt voor het verzuim, dat voor een groot gedeelte natuurlijk direct is gekoppeld aan de veiligheid op de werkvloer.
“Het verzuim in de logistieke sector liet een hele tijd een dalende lijn zien”, weet Joost Bakker, accountmanager bij Gezond Transport. “Gevoelsmatig zaten we op een ‘all time low’, met een gemiddeld verzuimpercentage van 4,13%.” Volgens hem heeft de daling gedeeltelijk te maken met de onzekerheid op de arbeidsmarkt. “Dan zie je dat toch minder mensen zich ziek melden. Ook letten werkgevers steeds beter op kostenbesparingen en passen ze hun beleid daarop aan.”
Peter Bakker, veiligheidskundige en senior consultant bij 365/KeurCompany, is het daarmee eens. Het groeiende bewustzijn bij werkgevers is volgens hem een gevolg van een goede wetgeving, zoals de Wet Verbetering Poortwachter, en de daaraan gekoppelde financiële prikkels. Door die prikkels willen bedrijven volgens de veiligheidskundige meer zelf doen. Ze nemen de regie in eigen handen en nemen zelf de verantwoordelijkheid als het gaat om zaken als ziekteverzuimbeleid.
‘Rek is eruit’
Een goede ontwikkeling, aldus 365. Maar Peter Bakker ziet ook een schaduwkant: ”Er zijn ook bedrijven die denken dat ze de regie kunnen voeren, maar dat feitelijk niet kunnen als gevolg van gebrek aan kennis en/of capaciteiten. Daardoor lopen ze de kans tegen een flinke boete aan te lopen. Ook mogen branches tegenwoordig zelf de risico’s bepalen en voorleggen aan de Arbeidsinspectie, die zelf ook met capaciteitsgebrek kampt en zich daardoor gedwongen richt op zware ongevallen. Het gevaar bestaat dat door een korte termijnvisie en een focus op overleven de veiligheid in een verkeerde hoek komt en het bedrijfsleven niet doorpakt.”
Momenteel lijkt er overigens weer een lichte stijging te zijn in het verzuim. “In bepaalde seizoenen zie je altijd wel een lichte stijging, maar deze keer is volgens mij de rek er ook uit bij veel werknemers. Ze hebben toch vaak een lastige tijd meegemaakt, waarin de werkdruk alleen maar toenam”, licht Herma Polee, directeur bij Gezond Transport toe.
En juist als de boog lange tijd gespannen heeft gestaan, wordt het volgens de experts lastiger om een oplossing voor het verzuim te vinden. “Als mensen uitvallen doordat de rek eruit is, zit je meer in de psychische hoek. Dan is het verzuim meestal langer van duur en is de problematiek bovendien complexer”, weet Joost Bakker.
Externe professional
Om die problematiek inzichtelijk te krijgen, is het volgens Gezond Transport noodzakelijk om met werkgever én werknemer bij het bedrijf zelf in gesprek te gaan. “Door die aanpak maak je zowel problemen op de werkvloer als privéproblemen bespreekbaar en kun je meestal ook concrete afspraken maken over de oplossing”, stelt Joost Bakker.
“Het zou geweldig zijn als werkgever en werknemer dat onderling regelen”, vult Herma Polee aan. “Maar de praktijk wijst anders uit. Omdat er altijd een arbeidsovereenkomst onder ligt, loopt de werkgever het risico dat hij zich op glad ijs bevindt. Ook voor de werknemer is het daardoor lastiger om volledig open te zijn. Een externe professional kan dan uitstekend fungeren als intermediair. Hij of zij is getraind, stelt de juiste vragen en kent bovendien de wet- en regelgeving. Je ziet dat er dan onderwerpen op tafel komen die anders onbesproken zouden blijven.”
Zeker bij de grotere bedrijven is het hierbij essentieel dat er op meerdere niveaus wordt geschakeld. Een accountmanager kan zich dan ook richten op de preventieve kant, waardoor wordt voorkomen dat de verzuimbegeleider dweilt met de kraan open. “Er dient dus een structureel beleid te zijn op verzuim en preventie. Een beleid dat wordt gedragen door de directie en het management team. Dát is de basis”, legt Joost Bakker uit.
In feite draait het om het organiseren van aandacht; sturen, coachen, begeleiden, maar ook aanspreken op fouten en verantwoordelijkheden, vat hij samen. “Er wordt vaak veel verwacht van werknemers, maar zij verwachten op hun beurt ook terugkoppeling. Leiderschapstijl en gedrag zijn dan bepalende factoren.” Vooral het veiligheidsgedrag speelt een belangrijke rol in betrekking tot verzuim.
- Zeker bij grotere bedrijven is het volgens experts belangrijk dat er op meerdere niveaus wordt geschakeld
Grens bereikt
En juist daar ligt volgens 365 een deel van het probleem. Huidige veiligheidsprogramma’s hebben hun grens bereikt volgens het bedrijf. “In het verleden zijn er grote winsten geboekt met technische maatregelen, zoals veiligere machines en hekwerken, en organisatorische maatregelen, zoals voorschriften, regels en procedures. De daling in het aantal arbeidsongevallen stagneert echter al een aantal jaren”, aldus Peter Bakker.
Om een verdere daling in het aantal arbeidsongevallen en het verzuim te bereiken, zal het veiligheidsgedrag van de individuele werknemer volgens hem moeten worden beïnvloed. ”Bevlogenheid van de werknemer, de stijl van leidinggeven en het veiligheidsklimaat vervullen hierbij een sleutelrol”, stelt Peter Bakker.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat werknemers die bevlogen zijn, veiliger werken. Bevlogen werknemers overtreden veel minder de veiligheidsregels en -voorschriften. Ze zijn minder geneigd om ‘de hoek af te snijden’ als dat de taak vergemakkelijkt. Ook laten ze zich beduidend minder verleiden om de veiligheidsmiddelen niet te gebruiken als deze niet gemakkelijk beschikbaar zijn. De gedragscomponent is volgens experts de sleutel tot verdere verbetering.
‘Hearts and Minds’
Op initiatief en in samenwerking met Shell zette de Amerikaanse professor Patrick Hudson hiervoor een aantal jaren geleden al een programma op; het ‘Hearts and Minds’ programma. Het programma benoemt een aantal fasen waarin een bedrijf zich kan bevinden.
De eerste fase is de pathologische fase, waarin het slachtoffer van een bedrijfsongeval de schuld krijgt. Daarna komt de reactieve fase, waarin alleen wordt gereageerd op ongevallen. De derde fase is de calculatieve fase, een fase waarin er meer bewustwording is. Vervolgens komt de proactieve fase en wordt er al actief aandacht besteed aan procedures en trainingen. En tot slot is er de generatieve fase. “In die fase wordt out-of-the-box gedacht en ga je als bedrijf echt met mensen aan de slag. Veiligheid wordt dan niet gezien als een kostenpost, maar als een winkans”, legt Peter Bakker uit.
Volgens hem is het voor ieder bedrijf belangrijk te weten in welke fase op de ladder je zit. “De meeste bedrijven zitten nog steeds in de calculatieve fase. Voor die bedrijven is een andere mindset nodig. Dat begint bij de directie en moet vervolgens worden uitgerold over álle lagen van de organisatie. Een traject dat veel tijd en energie kost, maar daar moet je niet van terugschrikken. Als bedrijf moet je immers investeren in alles wat je doet.”
Die andere mindset betekent onder meer werknemers betrekken bij het veiligheidsbeleid, bijvoorbeeld door hen te belonen als er onveilige situaties worden gemeld en mee te laten denken over oplossingen. Die betrokkenheid is essentieel, legt Peter Bakker uit: “Als je top-down redeneert, besef je onvoldoende wat de mensen op de werkvloer in hun mars hebben. Een magazijnchef met 30 jaar ervaring, weet vaak beter hoe het veiliger moet, maar dan moet je als leidinggevende wel de controle loslaten en verantwoordelijkheden uit handen durven geven. Dan blijkt ook dat werknemers zich actiever opstellen en er op de werkvloer meer initiatieven ontstaan”
Investeren loont
- De gedragscomponent is cruciaal bij het verder terugdringen van verzuim en arbeidsongevallen
Ook hier blijkt de stijl van leidinggeven cruciaal en direct van invloed op de bevlogenheid en daarmee het veiligheidsgedrag van werknemers. “Een werknemer is primair natuurlijk verantwoordelijk voor zijn of haar eigen gezondheid en dus inzetbaarheid. Een leidinggevende of werkgever speelt een faciliterende rol en kan coachen en sturen”, stelt Herma Polee.
Peter Bakker is het daarmee eens: “Als leidinggevende moet je de initiatieven bijvoorbeeld niet afschieten. Je moet er echt iets mee doen. Dan krijgen werknemers vanzelf het gevoel dat het bedrijf ook meer van hen is, wordt de werkvloer veiliger en zal ook het verzuim verder dalen.”
Dat het meer is dan een ‘soft’ verhaal, blijkt uit de keiharde cijfers van het wetenschappelijk Gallup-onderzoek. Daaruit wordt duidelijk dat, wanneer werknemers goed worden gefaciliteerd, ze lekker in hun vel zitten en betrokken zijn, het aantal arbeidsongevallen met maar liefst 62% afneemt, het verzuim 27% lager is en het rendement 12% hoger. En dat levert volgens de experts ook nog eens keiharde euro’s op voor de werkgever. “Als je bedenkt dat een verzuimdag gemiddeld 250 euro per dag kost, kun je wel uitrekenen dat investeren in veiligheid loont”, rekent Peter Bakker voor.
