Warehouseverlichting geldt als een stille grootverbruiker, die tot wel 70% van de totale energierekening opeist. Energiezuinige leds drukken de stroomkosten en passen daarmee ook naadloos in de huidige trend van CO2-reductie en duurzaamheid. Led geeft vergeleken met gangbare tl-verlichting echter ook een totaal andere uitstraling en sfeerbeleving op de werkvloer.
Automaterialenimporteur en groothandel Brezan in Ede is met de ingebruikname van het nieuwe warehouse in 2010 volledig overgeschakeld op led-verlichting. In tegenstelling tot het voormalige pand aan de Maxwellstraat is er in de nieuwbouw een eind verderop aan de Darwinstraat geen enkele gloeilamp of tl-buis meer te bekennen. Dat geldt zowel voor binnen in het magazijn en de kantoren, als erbuiten.
De beslissing om volledig om te schakelen naar led-verlichting komt van de directie van Brezan. Die wilde mede in het kader van duurzaamheid lagere stroomkosten in al hun warehouses realiseren. Uit de vele aanbieders koos de concerndirectie voor LedNed Nederland uit Helmond. Deze industriële verlichtingsspecialist heeft in een eerder stadium onder andere ook de led-verlichting voor het magazijn van Kompak Copackaging in Etten-Leur gerealiseerd en dat gaf de Brezan directie voldoende vertrouwen om voor deze partij te kiezen.
Onderhoudssfeer
Hoeveel stroom er nu daadwerkelijk in het nieuwe warehouse met led wordt bespaard ten opzichte van tl in het voormalige pand, is gebouwbeheerder Harry Vossegat van Brezan niet bekend. “Maar de indicatie is dat we met led nu toch 30 tot 50% minder stroom verbruiken. Bij de dagelijkse werkzaamheden en in de onderhoudssfeer heb ik te maken met deze omschakeling naar led en dat pakt in mijn optiek positief uit. In het oude pand moesten soms wel 50 defecte tl-buizen achtereenvolgens worden vervangen door nieuwe. Dat deden we dan met een rijdende elektrische schaarlift-hoogwerker; al met al een hele klus, waarbij we soms onvermijdelijk de heftruckchauffeurs en het magazijnpersoneel langdurig in de weg zaten.
De leds gaan daarentegen veel langer mee en behoeven dus minder frequente vervanging. Incidenteel is in de beginperiode wel eens een afzonderlijke led defect gegaan, maar dat viel toen nog onder de garantie. De uitval van een enkele led in een armatuur zie je ook praktisch niet terug in de totale lichtopbrengst. Bovendien zijn ze relatief simpel en vrij snel te vervangen.”
Uitstraling en sfeerbeleving
Volgens Vossegat is de vaste magazijnmedewerkers na de ingebruikname van het nieuwe pand met de nieuwe ledverlichting informeel gevraagd wat ze van de verlichting vonden. Volgens de gebouwbeheerder gaven de medewerkers onomwonden aan dat ze er in het begin even aan moesten wennen, vooral omdat deze lichtbron toch een geheel andere uitstraling en sfeerbeleving heeft dan conventionele tl-verlichting. De gerichte smalle en helderwitte lichtbundels van de leds worden hoofdzakelijk geconcentreerd op de onderliggende werkplekken en er is daardoor vergeleken met tl beduidend minder strooilicht. Hierdoor lijkt de omgeving rondom de werkplekken vanaf een afstand wat minder goed verlicht, maar dat is volgens Vossegat slechts uiterlijke schijn. “De verlichting op de werkplekken is echt ruim voldoende voor de mensen die daar werken”.
Bij Brezan overheerst in het bulkmagazijn bovendien een ietwat spookachtige blauwzweem. Dat komt echter niet door de gebruikte leds, maar door de ramen in de gevel. Die zijn namelijk deels afgeplakt met een blauwe, doorzichtige folie, die het pand de kenmerkende ‘Brezan look’ geven. De reachtruckchauffeurs in dit magazijndeel hebben er desgevraagd geen noemenswaardige moeite mee en zijn er naar eigen zeggen al helemaal aan gewend. Naarmate het buiten donkerder wordt, verdwijnt de blauwzweem ook. Desondanks geeft Vossegat aan dat hij deze folie toch in overleg met de directie wil laten verwijderen.
Breedstralers
In een led-armatuur worden altijd meerdere leds gemonteerd om de lager gelegen magazijnvloer toch voldoende te verlichten. Om vooral de hoger gelegen palletposities beter uit te lichten, zijn er bij Brezan in elke armatuur ook een aantal led-breedstralers gemonteerd. Deze geven de reachtruckchauffeurs een beter zicht op de hoog gelegen pallets in de stellingen van het bulkmagazijn. Daarmee hebben zij een beter en veiliger zicht op de donkere palletopeningen waar zij keer op keer de vorken doeltreffend in moeten steken.
Licht naar behoefte
De expeditieruimte vormt een groot contrast met het relatief donkere bulkmagazijn. De grote daklichtkoepels en de geopende dockdeuren laten namelijk zo veel daglicht toe, dat de led-verlichting daar zelfs ogenschijnlijk nutteloos brandt. Maar dat is slechts een momentopname, omdat het buiten, op het moment van het bezoek, toevallig geheel onbewolkt en zonnig is. “Als we ze nu geheel uit zouden schakelen, zie je het verschil echt wel”, stelt Vossegat. Bovendien is led – in tegenstelling tot tl – heel goed dimbaar.
Leverancier LedNed heeft de verlichtingsinstallatie zo geïnstalleerd, dat de leds automatisch feller of juist minder fel branden, naar gelang de behoefte en noodzaak. Hoe meer zonlicht er van buiten door de ramen en de dakkoepels naar binnen schijnt, des te minder fel branden de led-lampen. Schuift er een wolk voor de zon, dan zetten de leds direct een tandje bij.
Ook zijn alle armaturen uitgerust met een bewegingssensor. Zodra er in een gangpad – gedurende een bepaalde en instelbare tijd – geen activiteit wordt waargenomen, worden de leds automatisch tot 20% van het vermogen gedimd. Dat scheelt al met al veel stroom. Zodra de sensor een persoon of heftruck in de gangpaden detecteert, wordt de led-verlichting weer geactiveerd en naar de volle sterkte geregeld. Bij tl-verlichting is deze traploze dimregeling niet mogelijk; die kan alleen met een schakelaar of sensor aan of uit.
Knippervrij
Een ander voordeel van de led-verlichting is dat deze – vanwege de gelijkstroom waarop ze branden – volkomen knippervrij is. Dat wordt in het algemeen als minder vermoeiend voor de ogen ervaren. Bij tl zie je die 50Hz-frequentie van de wisselstroom weliswaar niet bewust, maar onbewust heeft het toch wel weer invloed op het welbevinden.
Ook de geringe schaduwwerking van leds wordt vooral bij het orderverzamelen in het magazijn voor kleinonderdelen door de medewerkers als positief ervaren. De led-lampen zitten in de gangpaden van het kleinonderdelenmagazijn relatief laag aan het plafond gemonteerd en geven zelf geen warmte af, waardoor de omgevingstemperatuur onder de verlichtingsarmaturen constant blijft. Het voert volgens Vossegat te ver om te constateren dat de orderverzamelaars daarmee ook aantoonbaar productiever zijn, maar de voorwaarden voor een hogere productiviteit en minder pickfouten is met een goede met led-verlichte en prettige werkplek in essentie aanwezig.
BREEAM, kosten en baten
Led-verlichting sluit in het kader van duurzaamheid goed aan bij het BREEAM-NL keurmerk voor zowel nieuwbouw als bestaande gebouwen. Het opgenomen vermogen is namelijk 30 tot 50% lager dan van bestaande tl-oplossingen met hetzelfde of zelfs een beter verlichtingsresultaat.
Naast deze duurzaamheidsaspecten spelen uiteraard ook de investeringskosten en de baten een rol. In het geval van nieuwbouw en eerste montage is de toepassing van led-verlichting volgens projectleider Carl Staudt van LedNed zeker de moeite van het overwegen waard. De investeringskosten laten zich volgens hem in de meeste gevallen binnen een redelijke termijn van drie jaar terugverdienen. Bij ‘retrofit’ – dus tussentijdse vervanging van tl door led in bestaande gebouwen en warehouses – moeten de kosten eerst nauwgezet tegen de baten en de terugverdientijd worden afgewogen”. Dan blijkt ‘retrofit’ volgens hem in veel gevallen minder rendabel te zijn.
Tl versus led
De huidige generatie tl-verlichting (T5/T8) staat op zichzelf al bekend om de goede verlichtingseigenschappen en hoge energie-efficiëntie. Wat dat betreft lijkt er geen concrete aanleiding om deze beproefde verlichtingstechniek, die al jarenlang uitstekend voldoet, massaal te verruilen voor wat anders.
Maar de ontwikkelingen staan niet stil. In slechts enkele jaren is de effectiviteit van led verdubbeld, terwijl de kosten aanzienlijk zijn gedaald. Deze ontwikkeling zal zich hoogstwaarschijnlijk voortzetten. De verlichtingsindustrie denkt dat de gemiddelde jaarlijkse effectiviteitstoename op ca. 10% ligt tot het jaar 2015.
Terwijl de volumes toenemen, zullen de kosten dalen; het is alleen onzeker hoeveel. Nog maar een paar jaar geleden lag de maximale montagehoogte voor led-verlichting in een magazijn op circa 7 meter. De huidige generatie Superleds is in staat om de vloer vanaf een plafondhoogte van ruim 12 meter voldoende uit te lichten.
