In dit afsluitende deel 3 over magazijnverlichting nemen we een kijkje bij Damen Schelde Naval Shipbuilding in Vlissingen. In een van de productiehallen worden onderdelen van de casco scheepsrompen gegritstraald in een luchtdichte en volledig afgeschermde omgeving, waar geen daglicht kan komen. Gasontlading is daar vervangen door led.
Hoofd technische dienst en faciliteitenbeheer Frans Voermans geeft een rondleiding op het immense en streng beveiligde terrein van deze Nederlandse scheepswerf voor marinevaartuigen en schept licht in de duisternis omtrent zijn keuze voor led-verlichting in de gritstraalhal. Voermans is een echte techneut in hart en nieren, heeft een aangeboren hang naar efficiency en is wars van verspilling. Daarom hanteert hij ook het credo ‘meten is weten’.
De 13 meter hoge straalhal was voorheen uitgelicht met 40 gasontladingslampen van 400 Watt per stuk, excl. voorschakelapparatuur. Met dat totale vermogen van 18 kWh was het stroomverbruik op jaarbasis dus ook relatief hoog en een doorn in zijn oog. Daarbij waren de gasontladingslampen vrijwel aan het eind gekomen van hun maximale brandduur, zodat de een na de ander uitviel. Vervanging van dit gedateerde lamptype is best prijzig en daarom werden aanvankelijk alleen de defecte lampen vervangen. Naderhand gingen dan ook de andere lampen stuk. Daarvoor moest er elke keer weer een hoogwerker worden geregeld om deze te kunnen vervangen. Voermans is naar eigen zeggen toen aan het rekenen geslagen. Dat moest in zijn optiek veel zuiniger en efficiënter kunnen. Zijn focus lag van begin af aan op led-verlichting. Die moest dan beduidend zuiniger en tegelijkertijd ook krachtig genoeg zijn om de hele straalhal volgens Arborichtlijnen afdoende te verlichten.
Toevallig
Voermans stak zijn licht in eerste instantie op bij diverse leveranciers van led- verlichting, maar kon niet direct een weloverwogen keuze maken. Tot het moment dat een vertegenwoordiger van de firma Ziut uit Arnhem zich onverwacht bij hem meldde en als sparringpartner een doorbraak forceerde. De visie van verlichtingsadviseur Maarten de Graaf van Ziut sloot naadloos aan bij de ideeën van Voermans en samen kwamen ze tot de conclusie dat led-verlichting echt de beste bedrijfseconomische oplossing voor de straalhal was.
Aangezien Ziut geen producent of leverancier van led-verlichting is, maar een puur adviserende functie heeft, werden de led-verlichtingsunits bij Bever Innovations aangeschaft. De keuze viel op een luifelverlichting uit de Luci series. Dat is een krachtige en weersbestendige led-armatuur, die veelal buiten wordt toegepast onder luifels van tankstations.
Besparingen
De compacte vierkante uitvoering kon ook mooi ter vervanging van de afzonderlijk gasontladingslampen fungeren. En het belangrijkste is dat het opgenomen vermogen slechts 108 Watt per unit is, vergeleken met de ruim 400 Watt van de gasontladingslampen. Slechts een kwart van het oude stroomverbruik bij een vrijwel gelijkblijvende en zelfs licht hogere lichtopbrengst in lumen uitgedrukt. De units stralen helder wit licht uit en de ingebouwde lenzen geven een beter gespreide werkverlichting, dan het karakteristieke naargeestige geelachtige licht van de oude gasontladingslampen.
De stroombesparing van 75% valt feitelijk nog beter uit. Deze led-verlichting is namelijk heel goed dimbaar en schakelt met een sensor ook automatisch terug in vermogen als er geen beweging op de werkvloer wordt waargenomen, of als er voldoende daglicht is. Daarmee kan de totale besparing oplopen tot wel 90%. De prijs per unit komt overeen met die van een traditionele gasontladingslamp, maar de beduidend lagere stroomkosten zorgen voor een terugverdientijd (ROI) van ongeveer twee jaar − afhankelijk van de Kwh prijs − heeft Voermans berekend.
Hij heeft aanvankelijk ook nog even Tl-T5-verlichting overwogen; deze is namelijk vergeleken met led beduidend goedkoper in aanschaf en tegelijk ook veel zuiniger dan de gasontladinglampen, maar Voermans concludeerde zelf dat de halhoogte van 13 meter te hoog was voor voldoende verlichting op de vloer. En lager hangen gaat volgens hem echt niet. “Er staan hier vaak metershoge te behandelen scheepsobjecten in de straalhal. En de lichtstroom verhogen met reflectoren werkt bij ons niet; deze zouden binnen de kortste keren vies en dof worden door het ronddwarrelende straalgritstof.”
Een ander detail is dat er voor TL weer kostenverhogende en extra stroomverbruikende voorschakelapparatuur nodig is. Voor de led-verlichting kon de installateur zonder aanpassingen direct gebruik maken van de bestaande stroomvoorzieningen. “Gezien mijn keuze, klinkt het tegenstrijdig”, stelt Voermans. “Maar voor nieuwbouwprojecten zou ik persoonlijk zondermeer eigenlijk altijd voor led kiezen en voor renovatiedoeleinden mogelijk toch kiezen voor energiezuinige Tl-T5. Maar om voornoemde redenen niet bij ons.”
Toekomstplannen
Tussentijds worden hoogstwaarschijnlijk ook de oude Tl-T8-armaturen aan de zijwanden van de straalhal vervangen door led. Dit staat althans op het verlanglijstje van hem. Deze zijn in eerste instantie blijven zitten, omdat hetzelfde type led-verlichting op de zijwanden ook mogelijk verblindend kan werken voor het personeel van de straalhal.
Daarnaast heeft Voermans uiteraard nog veel meer productiehallen op het immense bedrijfsterrein van Damen onder zijn hoede. Daar wordt − zo is het plan − gefaseerd ook de verouderde verlichting in de andere hallen vervangen door led. De straalhal geldt als proeftuin, om te bepalen hoe de verlichting bevalt en zich op de langere termijn houdt. Led heeft ook niet het eeuwige leven en de lichtkracht neemt jaarlijks met circa 1% af. De fabrikant/leverancier claimt dat de Luci-serie 100.000 branduren heeft, oftewel 20 jaar in het geval van Damen Shipyards. Als de lichtterugval naar verloop van jaren te sterk wordt, kan het vermogen van de led-unit door de leverancier hoger worden afgeregeld, waardoor de oorspronkelijke lichtkracht weer wordt verkregen. Het nadelige gevolg is dan wel dat het stroomverbruik ook overeenkomstig toeneemt. Daarmee wordt de besparing gaandeweg ook weer wat minder.
