Voor het bedienen van de mastfuncties op hef- en reachtrucks zijn diverse systemen beschikbaar. Wanneer kies je nu voor mechanische hendels en wanneer voor een minihendel of joystick? Wat zijn de bepalende factoren en hoe denkt de markt er over? We zetten de feiten op een rij.
De bediening van de mastfuncties was jarenlang vrijwel identiek. Met een mechanische hendel bediende je rechtstreeks het ventiel van de hydraulische aansluiting. Al naar gelang de opening van het ventiel stroomde er meer of minder olie door en kwam de vork in beweging of bewoog de mast voor- dan wel achterwaarts om te neigen.
Enkele merken, zoals Nissan en Linde, hadden als eersten een gecombineerde bediening, waarbij met één hendel kruislings kon worden gekozen voor heffen, neigen en/of dalen. De plaats van de hendel was vast bepaald: rechts voorop het dashboard. Afhankelijk van het merk waren de hendels schuin geplaatst, of licht gebogen gemonteerd om het bereik en de bediening ervan te vergemakkelijken.
Toch merkten gebruikers vooral bij het voorover neigen en het dalen van de vork dat een frequente bediening kon leiden tot allerlei ‘armproblemen’. Dus ontstonden er na verloop van tijd allerlei varianten die onderling flink verschillen.
De ene fabrikant kiest voor minihendeltjes die echt met de vingertoppen worden bediend. De ander monteert iets bredere, terwijl een derde een soort sticks plaatst. En dan hebben we nog de joystick, waarmee vele hydraulische functies in één bedieningshendel worden gecombineerd.
Open of dicht
Om het bediengemak te vergroten en armbewegingen te minimaliseren, verhuisden bij diverse merken de hendels van het dashboard naar een plaatsje naast het rechterbeen. Ze werden tevens een stuk korter, zodat ook de slaglengte en de benodigde inspanning minder werden. De voordelen van rechtstreekse ventielbediening bleven bestaan: de nauwkeurigheid van het regelen van de oliestroom was prima. De vork liet zich gewillig tot op de millimeter nauwkeurig positioneren.
Voor het kiezen van andere bedieningsmogelijkheden zou elektrisch-hydraulische aansturing van de mastfuncties ideaal zijn, zo bedachten diverse fabrikanten. Je hoeft het ventielenblok dan niet meer in de directe nabijheid van de heftruckchauffeur te plaatsen en er zouden diverse handige leuningen en andere foefjes mogelijk zijn.
Zo gezegd zo gedaan: de elektrisch-hydraulische hendel deed zijn intrede. Met een minimale inspanning geef je hiermee het commando dat een ventiel open of dicht moet gaan. Zo ging het in de praktijk helaas ook letterlijk. Het was open of dicht, een tussenweg bestond er niet en dat maakte een fijngevoelig positioneren nauwelijks mogelijk. Betere sensoren en slimmere soft- en hardware hebben dat euvel gaandeweg verbeterd. Tegenwoordig is elk heftruckmerk in staat een millimeternauwkeurig systeem te leveren voor de elektrisch-hydraulische bediening van de mastfuncties.
Ideale hendel
De ideale hendel is dus zo geplaatst dat je hem zonder extra moeite spontaan met de rechterhand bereikt. Hij bedient licht, maar zonder ongewenste verrassingen en op de millimeter nauwkeurig. Helemaal fijn is het als je daarbij de rechterarm lekker kunt laten liggen op een passende en goed instelbare armsteun.
Gelukkig zien we dat steeds meer heftruckmerken dergelijke armleuningen standaard aanbieden. Helaas is niet elke armleuning een goede. Mensen verschillen, en dat geldt ook voor de lengte van boven- en onderarm. Een goede verstelbaarheid in hoogte en diepte van de leuning is dus noodzakelijk. Ook dient de armleuning voldoende breed te zijn om de arm echt goed te ondersteunen zonder te irriteren.
Ergonomisch beter
Navraag bij diverse leveranciers leert dat er duidelijk een tendens is naar de ergonomisch verantwoorde hendel. Dat wil zeggen: kleine, elektrisch bediende schakelaars die aan een goede armsteun zijn bevestigd. De steun is hierbij in alle richtingen en in diepte instelbaar.
De keuze om mechanisch dan wel elektrisch te bedienen valt ruwweg in twee stromen uiteen. Bedrijven met wisselende chauffeurs of veel tijdelijk personeel kiezen vrijwel allemaal voor mechanische bediening. Bedrijven met een vastere chauffeursploeg hebben voorkeur voor de elektrisch-hydraulische variant vanwege de betere ergonomie. De vraag of langere rijafstanden of veel hefwerk leiden tot een andere keuze, speelt eigenlijk geen rol.
Wie heel veel moet heffen en hoog werkt, kiest meestal voor een reachtruck. Deze is meestal al voorzien van de elektrische bediening. Alleen bij echt vaste chauffeurs wordt nog wel eens gekozen voor de joystick, maar dan mag de gewenning hieraan niet te veel tijd kosten.
Conclusie
De keuze voor de juiste hendel op de truck is een persoonlijke. Het hangt vooral af van de mogelijkheden die het individuele merk biedt en de inzetomstandigheden. Er zijn chauffeurs die zweren bij de joystick, er zijn er ook die hem verafschuwen. Anderen kiezen bij voorbaat voor een conventionele hendel omdat deze altijd hetzelfde aanvoelt en zeer nauwkeurig is te bedienen.
Slim is dat sommige leveranciers meerdere systemen in hun programma opnemen en zo de truck beter laten passen bij zijn chauffeur, want die is en blijft (gelukkig maar) de allesbepalende factor.
Hendels in de heftrucktest
In de heftrucktest komen we alle soorten en maten hendels tegen. De ervaring van het testteam is hierbij de volgende: een joystick is prima, als hij precies doet wat je als chauffeur wilt, niet te groot of te klein is en geen meerdaagse avondstudie vergt om hem te begrijpen. Conventionele hendels zijn ook prima als ze maar niet te ver weg zitten en geen grote slag bij de bediening eisen. Fijn is het als je het heffen en dalen kunt combineren met het neigen.
Bij de elektrische bediening via minihendels is het van belang dat de nauwkeurigheid groot blijft. Aan een vork die nog een eindje doorschiet na het loslaten van de hendel heb je immers niets. Al met al bestaat er binnen het testteam een lichte voorkeur voor mini-hendels in combinatie met een goed verstelbare armleuning. De opstelling en uitvoering van de Linde Load Control (twee rechtop staande hendels) hebben een lichte voorkeur.
Voorts moeten de minihendels niet te klein zijn, want dat levert ongemakkelijke drukpunten in de vingertoppen. Makkelijk scharnierende, enigszins brede hendels met antislipprofiel of rubber gecoate kleine stickjes die je zowel kunt duwen als vastpakken, zijn ideaal.
